ART

 

Nike of Samothrace (c.190 BC) 

The statue has been exhibited at the Louvre Museum since 1884

Zeugma Mosaic, Gaziantep, Turkey

Dancer Antonio Canova

Hagia Sophia

Elanor 2

 

Fransa tahtında o sırada Şişman Louis bulunuyormuş. Onun da ilk oğlu Philip attan düşüp ölmüş, aslında kilise hizmetine girmek isteyen ve manastır hayatını tercih eden ikinci oğlu Louis tahta varis olmuş. Bu üç kişinin Elanor Matilda ve Louis’nin hayatları aslında tahta geçecek olan kardeşin ölümüyle değişmiş.

Aquitain Dükü William’ ın ölümü kendisine haber verildiğinde Fransa Kralı önce “Vah, vah” diye üzüntü belirtse de, haberciler çıkınca sevincini gizleyememiş. Adeta başlarına talih kuşu konmuş. Bu büyük dukalığın varisi Elanor ve kız kardeşi Petronilla kendisine emanet edilmiş.

Derhal oğlu Louis’yi beş yüz Şövalye ile yola çıkartıp Elanor’u almaya yollamış. Elanor ve Louis Bordeaux şehrinde Saint- Andre Katedralinde evlendirilmiş. Yapılan anlaşmaya göre babasından kalan dukalık Elanor’un olmaya devam edecek, ancak bir oğlu olur da Fransa tahtına geçerse o zaman Elanor’un toprakları Fransa tahtına katılacakmış. Elanor’un Louis’ ye evlenme hediyesi olarak verdiği kristal vazo bugün Louvre Müzesinde sergileniyor.

Bordeaux dan Aquitain’in başkenti Poitiers’ e geçmişler. Orada Elanor’un sarayında kalmışlar. Louis ’ye Poitou Kontu ve Aquitain Dükü unvanları verilmiş.

Paris’e dönerken yolda Louis’nin babasının ölüm haberi alınmış ve o andan itibaren kocasının kral olmasıyla beraber, Elanor Fransa Kraliçesi ilan edilmiş.

Kader ağlarını çok hızlı bir şekilde örmüş, peş peşe gelen bu ölümlerle çok genç yaşta Louis ile Elanor sorumluluk yüklenmişler.

Ancak aralarında karakter uyuşmazlığı olmuş, Elanor, Aquitain sarayında daha serbest yetişmiş, Paris’ te saray hayatı daha resmi, daha formal o yüzden Kraliçe’den beklentiler daha farklı olmuş. Elanor yeteri kadar ağır başlı bulunmamış, saray halkı ve kilise yetkilileri tarafından arada bir eleştiriliyormuş. Louis Elanor’a ilk görüşte âşık olsa da, Elanor ondan aynı şekilde etkilenmemiş. Arada bir “Kralla mı evlendim papazla mı?” diyormuş.  Çünkü Louis papaz olmak için yetiştirilmiş daha dindar biriymiş. Ne yapalım o kadar kusur kadı kızında da bulunur.

 

Notre Dame kilisesinin de içinde bulunduğu İle de Cité’deki Cité sarayında oturuyorlarmış. Saray Elanor’un isteklerine göre yenilenmiş. Kardeşi Petronilla da oraya getirilmiş.

Louis’nin annesi de saraydan ayrılıp, yeniden evlenince, ortada kayınvalide sorunu da kalmamış.

Dante’nin Cennet bölümündeki rehberi Bernard Clairvaux vardı, Fransa’nın meşhur din adamı (İlahi Komedya’nın son bölümlerine kadar dayanabilmiş olan arkadaşlar hatırlarlar) o hiç beğenmemiş Elanor’u kılık kıyafet, hal ve davranıştan yüksek not alamamış.

İlerleyen bölümlerde göreceğiz genç çiftin kilise ile arasında sorunlar yaşanacak.

Devamı yarın…

 

Poitiers

Elanor

 

 İngilter

e Kralı 1. Henry’nin kızı, Kutsal Roma İmparatoru 5. Henry’nin eşi (sonradan Anjou Kontu Geoffrey’nin eşi) ve İngiltere Kralı 2. Henry’nin annesi) olan  İmparotoriçe Matilda’nın hayat hikayesini anlatmıştım. Ondan sonra gelini Elanor’u anlatmadan olmaz. Orta çağda yaşamış çok renkli bir hayat hikayesi olan Aquitain Düşesi Elanor 1124-1204 yılları arasında yaşamış.

Aquitain bölgesi Fransa’nın güney batısında yer alıyor. Aqua Latince su anlamında. İsminden de anlaşılacağı gibi sulak ve bereketli topraklar. Bordeaux şarapları ve diğer kıymetli ürünler yetişiyor.

Elanor’un babası Aquitain Dükü 10. William. Fransa’nın en zengin adamlarından biriymiş döneminde. On ikinci yüzyılda Fransız Kralı’nın toprakları sadece Paris ve çevresiyle sınırlıydı. Matilda ‘nın hikayesinde gördüğümüz gibi Normandiya ve Anjou Bölgesi İngiliz Krallarının eline geçmişti. Ancak bunlar Normandiya ve Anjou bölgesi için Fransız Kralına bağlıydılar ve vergi veriyorlardı.

Aquitain Dukalığı da aynı şekilde Fransa Kralı’na bağlı idi. Elanor Ailenin büyük kızıydı ondan küçük bir erkek bir de kız kardeşi vardı. Eğlenceli bir saray hayatları, saraylarında bulunan sanatçılar şairler trubadur denilen müzisyenler vardı. İlahi Komedya da İnferno 28. Bölümde adı geçen şair Bertran de Born da bu sarayın müdavimlerindendi. Elanor ile ilgili bilgilerin bir kısmı onun yazdıklarından geliyor.

Elanor iyi bir eğitim görmüştü. Ancak altı yaşındayken hem annesi hem de erkek kardeşi vefat etti.  Bu durumda Elanor babasının varisi oldu. Babası öldüğünde Aquitain Düşesi olacak bütün bu topraklar ona kalacaktı. Matilda gibi erkek kardeşinin ölümüyle varis olmuş ve gelecekte büyük sorumluluk üstleneceği belli olmuştu.

Hem çok güzel hem çok zengin bir aileden gelmesi dolayısıyla ileride kendisine çok kısmetler çıkacağı belliydi. O dönemde kız kaçırma adeti de vardı. Özellikle böyle zengin olan kızlar için, onları kaçırıp topraklarında hak iddia etmek isteyenler olabilirdi. Babası haklı olarak kızlarının geleceği için endişe etti. Kendi ölümü halinde önce Fransa Kralı’nın haberdar edilmesini kızının ve topraklarının ona emanet edilmesini Kral’ın haberi oluncaya kadar da ölümünün gizli tutulmasını istedi.

1137 yılında Aquitain Dükü William kızlarını Bordeaux Piskoposuna emanet ederek İspanya’nın kuzeyinde bulunan Compostela’ya, İspanya’nın koruyucu azizi olarak bilinen Yakup’un mezarını ziyarete gitti ve bu yolculukta vefat etti.

Hemen Bordeaux Piskoposuna ve ondan sonra da Fransa kralına haber göndermek için atlılar koşturuldu.

Elanor bu sırada 13 yaşında bulunuyordu.

Devamı yarın…

Aquitain Bölgesi

 

Matilda'nın Hayatı Beşinci Bölüm

 

Biraz ara verdik ama unutmadık Matilda ’yı. Televizyonlarını yeni açan arkadaşlarımız için biraz özet geçelim.

İsimler hep aynı olduğu için karışıyor. Almanca kökenli Matilda ismi Savaşta kuvvetli anlamına geliyormuş. Kendisi de tarihe She wolf- dişi kurt olarak geçmiş. Kadınlarda bu isim, erkeklerde ise hep William veya Henry.

Matilda 1102-1167 yılları aramış, İngiltere kralı 1. Henry’nin kızı, İngiltere fatihi William ‘ın torunu, Alman Kralı Henry’nin eşi, İngiltere kralı 2. Henry’nin de annesi.

Küçük yaşta Alman sarayına gelin gitmiş. Kral Kutsal Roma İmparatoru olarak taç giydiğinde Matilda İmparatoriçe olmuş, kocasının ölümü üzerine İngiltere’ye dönmüş, erkek kardeşi William ın zamansız ölümüyle tahtın varisi olmuş.

Baronlar Henry’nin ölmesi halinde kızı Matilda’ ya bağlı kalacaklarına dair yemin etmişler. Halktan bazı kişiler kadın hükümdar olmayacağı gerekçesiyle karşı çıkmışlar.

Erkek torun özlemiyle babası Matilda’yı ikinci defa evlendirmiş. İlk evliliğinden Matilda’nın çocuğu olmamıştı. Anjou Kontu Geoffrey ile evlendirilen Matilda’nın zaman içinde üç oğlu olmuş.

Babası Henry’nin ölümü üzerine Fransa’daki topraklarından İngiltere’ye gitmek için harekete geçtiyse de hem o sıra üçüncü çocuğa hamile oluşu hem de Normandiya da çıkan isyanlar sebebiyle ilerleyemeyip evinden uzakta bir başka şatoda kalmış

Bu arada halasının oğlu Steven tahtı ele geçirmiş kendisine taraftar toplamış. Steven’ın kardeşi de başpiskopos olduğu için kilise kendisini destekliyormuş.

Matilda kendisine bağlı şövalyelerle Manş denizini geçip Steven’a karşı harekete geçmesiyle İngiltere Fatihi William ın iki torunu arasında taht mücadelesi başlamış, İngilizlerin Anarşi ismini verdikleri 20 yıl sürecek iç savaş çıkmıştı.

Bir ara üstünlüğü ele geçirdiğinde Westminster kilisesinde törenle kraliçe olmak istemiş ama halk toplanıp protesto edince bu emelini gerçekleştirememişti. İngiltere Kraliçesi yerine Lady of The English unvanı verildi kendisine.

Londra’da yaşanan karışıklıklardan sonra, kaçıp Oxford kalesine saklanmak zorunda kalmıştı.

 

Beşinci Bölüm

 

Matilda Oxford kalesine kaçmıştı ama durum çok karışıktı. Kimin kimi desteklediği belli değildi. Daha evvel Matilda’nın taraftarı olanlar şimdi Steven’dan yana oluyorlardı. Steven’ın eşi İngiltere Kraliçesi Matilda hala savaşıyor, tahtı İmparatoriçe Matilda’ya bırakmak istemiyordu.

Sonunda karlı bir kış günü Oxford Kalesi sarıldı. O kaleyi almak kolay değildi. Steven kendisini uzun bir kuşatmaya hazırladı. Matilda kamuflaj olarak beyazlar giydi, etrafındakilere de beyazlar giydirdi, gece gizlice kaleden kaçtı. Kaledeki askerler sabaha teslim olacaklardı.

Matilda Wiltshire da bir başka kaleye çekildi. Evvelce Steven’ ın elinde olan toprakları aldı. Paralı askerler tuttu. Steven’ ın yönetiminden memnun olmayanlar onun yanına koştu.

Şimdi artık iki taraf da birbirini yenemiyordu.

Matilda’nın eşi Anjou Kontu Geoffrey de 1144 yılında Normandiya da savaşıyordu. Sonunda bütün isyanları bastırarak, Normandiya’nın tamamına hâkim oldu.  Fransa kralı onu Normandiya Dükü olarak kabul etti.

 İngiltere ise güç dengesi sürekli değişiyor zaman zaman Matilda üstün duruma gelse de bir müddet sonra durum Steven’ ın lehine dönüyordu.

Bu arada İkinci Haçlı seferi başlamış Matilda taraftarlarından bazıları bu sefere katılmak üzere ayrılmıştı.

Şövalyeler, lordlar barış olsun istiyordu. Matilda ’nın kaldığı Devizes Şatosunda kilise hak ilan ediyor, Matilda şatoyu kiliseye vermezse kendisini aforoz edeceklerini söylüyordu.

Bunun üzerine bir anlaşma yapma vakti geldi. Matilda büyük oğlu Henry’yi İngiltere de bırakarak kendisi Normandiya’nın başkenti Rouen’e’ e geri dönmeyi kabul etti.

Geoffrey 1151 yılında ölünce, Henry Normandiya ve Anjou bölgesinin topraklarının sahibi oldu.

1153 yılında, Kilisenin de araya girmesiyle Matilda ‘nın Rouen’ de kalmasına, Steven’ ın krallığının devamına ancak tahtın varisi olarak Matilda ‘nın oğlu Henry’ nin atanmasına karar verildi.

O sırada Normandiya da gene isyanlar çıktı. Matilda o isyanları bastırdı.

1154’te Steven ölünce, Matilda’nın uğruna bunca sene savaştığı istekleri gerçekleşti, oğlu İngiltere Kralı oldu. Ailenin durumu güçlendiği için Normandiya’ daki isyanlarda sona erdi.

Artık İngiltere Kralı Normandiya Dükü ve Anjou Kontu olarak, Manş denizinin iki yakasında geniş bir alanda Henry’nin saltanatı başlamıştı. Aile bundan sonra Angevin Dynasty- Anjou Hanedanı veya aile simgeleri sarı çiçeğin Latince ismi dolayısıyla Plantegenest Hanedanı olarak anılacaktı.

 

Matilda'nın Hayatı- Dördüncü Bölüm

 

Lincoln, İngiltere

Henry’nin ölümü üzerine hem İngiltere hem de Normandiya’da karışıklıklar çıkmıştı. Aynı zamanda Geoffrey’de kendi memleketi Anjou ’da çıkan isyanlarla başa çıkmaya çalışıyordu.

Henry’nin evlilik dışı çok sayıda çocuğu bardı. Bunlardan Gloucester dükü Robert, baba bir anne ayrı kız kardeşi Matilda ’ya destek veriyordu. Onun da hem İngiltere’de hem Normandiya da toprakları vardı.

Matilda ‘nın halasının oğullarından Teobald Normandiya da kendisini kral ilan etti. O sırada Steven da İngiltere de kendisini kral olarak kabul ettirmeyi başarmıştı. Steven’ın haberi gelince Teobald a olan destek azaldı. Artık iki kutup vardı Matilda ve Steven.

Matilda kocası Geoffrey ile Anjou daki isyanları bastırıp Normandiya’ ya ilerledi. Alabildikleri kadar toprak alıp, yağmalayabildikleri kadar mal yağmaladılar.

Kilise Steven’a destek veriyordu. Matilda Papa ya haber yolladıysa da sonuç alamadı. İngilizlerin anarşi adını verdikleri iç savaş dönemi başlamıştı. Matilda ‘nın Normandiya’da hakimiyeti sağlayıp da İngiltere ye geçmesi 1139 yılını bulmuştu.

Matilda kardeşi Robert ın desteğiyle güneyden kuzeni David de İskoçya’ dan saldırmaya başladılar.

Steven ın eşinin adı da Matilda’ydı o da Steven a destek olmak için gemilerle Dover’ a gidip Robert ‘a karşı savaştı. O dönemde kadınlar siyasetin ve savaşın içindeydi.

Robert Normandiya da kalıp, Matilda ve Geoffrey’nin kendi kuvvetleriyle İngiltere’ye geçmesini bekledi. Bu arada Steven’ın eşi Kraliçe Matilda Dover’i almıştı.

Uzun bir mücadeleden sonra Lincoln savaşını kazanan Matilda 1141 yılında İngiltere Kraliçesi olarak taç giymek üzere Londra’ya geldi. Tören Westminster Kilisesinde yapılacaktı. Steven Bristol kalesine hapsedilmek üzere gönderildi. Ancak Robert’ta esir düştüğü için Matilda Steven’ın Robert karşılığında serbest bırakılmasını kabul etti.

Hazine Matilda ‘ya teslim edildi ama savaşlar yüzünden pek bir para kalmamıştı. Steven’ın tacı vardı sadece.

Kilise yetkilileri toplandı. Matilda’ya “Lady of England and Normandy” unvanı verildi. 24 Haziran da Westminster Kilisesinde yapılması planlanan taç giyme töreni gerçekleşemedi. Matilda Londra’ya gelmişti ama anlaşılan halk onu değil Steven’ı tutuyor ve başlarına bir kadın hükümdar istemiyordu.

Birdenbire büyük bir isyan patladı. Matilda son anda canını kurtarıp Oxford’a kaçtı. İngiltere Kraliçesi olamamıştı.

 

 

Matilda'nın Hayatı Üçüncü Bölüm

 

Lyons la Forét- 1. Henry'nın Fransa'da öldüğü yer

Evlendiklerinde Matilda 25 Geoffrey 13 yaşındaymış. Matilda bu evliliği istemedi ama ölen kardeşi William ile Geoffrey nin kız kardeşi nişanlanmış bu iki hanedan arasında anlaşmalar yapılmış vaktiyle. William ölünce bu anlaşma yarım kalmıştı. Matilda ‘nın kocası da öldüğüne ve memleketine geri döndüğüne göre Geoffrey ile evlendirilebilirdi.

 Babası Henry bu arada başka bir kadınla evlenmiş (Matilda ‘nın annesi de ölmüştü) başka bir oğlu olur diye beklemişti. Olmayınca tek çare Matilda ’yı Geoffrey ile evlendirmek diye düşündü. Başpiskopos da bu evliliği destekledi. Matilda yı ikna etmeye çalıştı. Matilda’ ya babası çeyiz olarak Normandiya’da şatolar verdi ve evlilik gerçekleşti.

O zamanlar Haçlı Seferleri başlamış, Orta Doğu’yu yağmalamaya Viking lideri Rollo’nun soyundan gelip de Fransa’ya yerleşen orada kont olan bu savaşçılar herkesten evvel koşmuştu. Geoffrey ’nin babası Anjou Kontu 5. Fulk, Kudüs kralı olmuş kendi kontluğunu da oğlu Geoffrey’e bırakmıştı.

Matilda ’da mutlu olmadı, İngiltere’ye geri döndü ama tekrar anlaşma sağlandı ikna edildi, gene kocasının yanına Fransa’ya geçti. 1133 de ilk oğlu Henry doğdu. Babası çok sevindi Rouen’e gelip bebeği gördü. İlerde tahta geçecek olan torun doğmuştu.

 Geoffrey ismini verdikleri ikinci oğlunun doğumu çok zor oldu. Matilda kendisinin öleceğini düşünerek gömüleceği yeri babasına vasiyet etti ama kurtuldu neyse ki.

Bu ikinci çocuktan sonra Matilda orada kendisine verilen birkaç şatoyla yetinmeyerek, Normandiya’nın tamamen kendisine verilmesini istedi. Böylelikle oğlunun geleceğini teminat altına almak istiyordu. Ama babası kabul etmedi. Geoffrey e güvenmiyor kendi sağlığında Normandiya’ yı vermek istemiyordu.

Baba kızın araları açıldı. O arada isyan çıkmıştı Matilda isyancılardan yana oldu. Bu kargaşa devam ederken kral 1. Henry beklenmedik bir şekilde öldü.

Matilda o arada üçüncü çocuğuna hamile olmasına rağmen, hem Anjou daki isyanlarla mücadele etti hem de Normandiya’yı tamamen ele geçirmeye çalıştı. Kral’ın ölümü üzerine her yerde isyanlar çıkıyordu. Bazı kuzenleri ve bazı baronlar Matilda ‘yı destekliyorlardı.

Matilda ’nın halasının oğlu Stefan o sırada Bolonya da bulunuyordu. Tahtı ele geçirmek için derhal İngiltere’ye hareket etti.

Stefan’ın kardeşi de Wincester piskoposuydu, kilise Stefan’ı destekledi.

Stefan Westminster Kilise’ sinde 22 Aralık 1135 de taç giydi. (Bugün bildiğimiz Westminster Abbey sonradan yapılmış bu onun yerindeki eski kilise)

Böylece İngiltere Fatihi 1. William’ın iki torunu arasında büyük mücadele başlamış oldu.

 

Resim: Fransa'nın Montagu le mans bölgesi- burada bir yerde evlenmiş Geoffrey ile.

 

 

Matilda'nın Hayatı İkinci Bölüm

 

William’ın 1066 yılında İngiltere’yi işgal etmesi ve aynı sene İngiliz Kralı olarak tahta geçmesiyle birlikte aynı hanedan hem İngiltere’nin hem de Normandiya’nın hâkimi olmuştu. William topraklarını ayırarak ii oğlu arasında paylaştırdıysa da Henry kardeşlerini alt ederek yeniden her iki yakaya da hâkim olmuştu. İki tarafı da birden idare ediyor, Normandiya ile İngiltere arasında gidip geliyordu. Matilda’nın kendinden bir yaş küçük erkek kardeşi William da babasıyla birlikte Normandiya ya gitmişti, geri dönüşlerinde ayrı ayrı gemilerle yola çıktılar. Kral’ın gemisi hareket ettikten sonra William ve adamları içmeye ve eğlenmeye devam ettiler.

Yola çıkmaya karar verdiklerinde bütün gemi mürettebatı da dahil olmak üzere herkes sarhoştu. Gemi Normandiya açıklarında kayalıklara çarpıp battı. Tahtın veliahdı olan ve evlilik birliği içinde doğmuş olan tek oğlunun öldüğü krala söylenemedi. Sonunda bir genç çocuğu kralın önüne doğru ittirdiler o korkarak kekeleyerek kötü haber verdi.

Bu olay tarihe Beyaz Gemi Faciası olarak geçti. Sonraki devlet adamları hiçbir geminin batışı İngiltere’nin başına bu kadar bela açmadı dediler.

Taht vârissiz kaldı.

1225 yılında Alman İmparatoru ölünce, Matilda ülkesine geri döndü. Babası baronları toplayıp kendi ölümünden sonra tahtını kızına bırakacağını söyleyerek onlardan Matilda’ya bağlılık yemini etmelerini istedi. Bu görülmemiş bir şeydi. “Hükümdarlık babadan oğula geçer ama babadan kıza geçmez” dediler. Yemin etmek istemediler ama mecburen o yemini ettiler.

Ingilizce’de Queen kelimesi Kral’ın eşi anlamındaydı ve bir kadının kendi başına kraliçe olması pek akla sığmıyordu o dönemde.

Gene de bir erkek çocuğu garanti etmek için Henry kızını bir kez daha evlendirmeye karar verdi. Bu sefer damat olarak Anjou kontu olan Geoffrey’i seçti damat olarak.

Geoffrey’ nin memleketi Anjou Normandiya nın güneyinde yer alıyordu Arada kalan küçük Maine bölgesini zaten Normandiyalılar ele geçirmişti. Şimdi bu komşu kontlukla aralarında evlilik dolayısıyla akrabalık kurmakla ilerde imparatorluğu daha da geliştirme şansı doğmuş olacaktı.

Matilda yakışıklı Geoffrey diye bilinen ancak kendisinden yaşça küçük olan Anjou Kontuyla babasının emriyle evlendi. Artık unvanlarına bir de Anjou kontesi eklendi. Ancak bu unvanı kullanmadı. Yaşamı boyunca İmparatoriçe Matilda, İngiltere Kralı’nın kızı denmesini tercih etti.

Devamı var.