Bilgeler

Cennet Kanto 10

Dante

Ilahi Komedya

Yorum

Bilgeler

Bu kantonun açılışında Hrıstıyanlık’taki teslis inancına gönderme var:  Baba- oğul- kutsal ruh üçlüsünün, birbirine olan sevgisi, kainatın yaratılışındaki güzelliğe de aksediyor.

Dante, okuyucudan gözlerini kaldırıp, semaya bakmasını ve yaratılıştaki ahengi, güzelliği bir kere daha görmesini istiyor.

Komedya'nın başlangıcında görmüştük; paskalya zamanı başlıyordu ve aslında bütün bu şahit olduğumuz olaylar, çok kısa bir zaman diliminde; bahar gündönümü’nde ( spring equinox ) oluyor. Dante kendi yaşadığı dönemde, astrolojiyle de yakından ilgilenmiş. O zamanki bilgilere göre gezegenlerin yörüngesi, senenin değişik zamanlarında, dünyadan nasıl göründükleri ve astrolojik olarak dünyayı nasıl etkiledikleriyle de ilgilenmiş, Bahar gün dönümündeki açıya göre daha az etkileyecekleri, dünyadakiler için daha az faydalı olacağı kanaatinde (astrolojik olarak)

Bugün günümüzde de astrolojiyle ilgilenenler "Venüs gezegeninin sizin burcunuz için etkisi şöyle olacak" diye anlatıyorlar, onun gibi.

Güneş'e Beatrice' le beraber çıkmıştır; ama nasıl olup da geldiğini kendisi de bilmemektedir.

Güneş aynı zamanda  bilgeliği temsil etmektedir.  Burada kendisine 12 ışık halinde Hrıstıyanlık bilgeleri ile birlikte Hazreti Süleyman görünür.

12 Burç; Isanın 12 havarisi; kutsal kitaplarda geçen Israil' in 12 kabilesi; Musa' nin asasını vurmasıyla fışkıran 12 pınar  gibi dinler tarihinde 12 rakamının önemi olmuş.

Klise kubbelerinde Isa ortada,- güneş gibi- etrafı 12 havariyle veya din adamlarıyla çevrilmiş şekilde tasvir edilmiş resimleri vardır. Burada da 12 bilgenin bir ışık halkası halinde, kendilerini Dante' ye gösterdiklerini görüyoruz

Diğer bölümlerde, Dante ruhlarla konuşmak istiyordu. Cennet 'te ruhlar- iyiliklerinde olacak- kendileri geliyorlar.  Dante‘ nin bir ruhla konuşması, o ruhun kendisini Dante' ye göstermesine bağlı. Yani, Dante tesadüfen onları görmüyor da, ruh kendisini gösteriyor. Daha sormadan ne soracağını anlayıp, ona cevap veriyor. Bir yardımseverlik ve iyilik sözkonusu.

Işık halinde kendisini gösteren ruhlar, o kadar parlak ki; güneşte olmalarına rağmen güneş ışığı içinde de parıldıyorlar.

Dante'yle konuşan ruh Thomas Aquinas.

Thomas Aquinas

Aquina'lı Thomas( veya Thomas d‘ Aquinas) diye bildiğimiz Hristiyanlık felsefesinde ve hukuk felsefesinde görüşlerine yer verilen o dönemin en önemli din bilgini. Aristo felsefesini ve İbni Rüst' un eserlerini incelemiş. Aristo' ya "The philospher", Ibni Rust' e "The Commentator"diyor.

Eski Yunan ve Latin yazarları, felsefe ve bilim adamları ortaçağda unutulmuşken; Arap dünyası altın çağını yaşıyordu.Bir çok eser, Yunanca'dan Arapça'ya çevrilmiş; müslüman bilim adamları tıp; matematik; astroloji ve hukuk konularında çalışıyordu;

Batılıların Averroes olarak tanıdığı Ibni Rüşd

Cordoba da, halifenin isteği üzerine, Ibni Rüsd Aristo' nun kitaplarına yorum yazdı.-Politika kitabı hariç -(o elinde bulunmuyordu) diger bütün kitaplarını inceledi.

Önce kısa şerh ( özetliyor); sonra orta şerh (metni olduğu gibi, ama kendi cümleleriyle tekrar yazıyor) sonra da, uzun şerh (tek tek; satır satır; bütün metni) ayrıntılı olarak açıklıyor.

Ibni Rüst'ün bu yaptığı hizmetler ilerde aydınlanma çağına bir başlangıç teşkil etmiştir Aynı zamanda kendi kitapları da var tabii. En meşhuru Tahafut u Tahafut (Tutarsızlıgın Tutarsızlığı) Imam Gazali nin kitabı Felsefenin tutarsızlığına cevaben yazılmıştır.

Aristo' nun kitaplarını yorumlamasından dolayı, Arap dünyasında kendisine "Şarih" denmiş "şerh" kelimesinden geliyor" şerh eden" anlamında.

43 yaşında başlıyor Aristo ıle ilgili çalışmalarına ve 72 yaşında ölümüne kadar devam ediyor. (Doğumu 1126 ölümü 1198)

  Yaşamının sonuna doğru İspanya, Kuzey Afrika'dan gelen başka müslüman güçlerce bir akıma uğruyor, bu yeni gelen yöneticiler, eski halife kadar aydın görüşlü değil. Kitaplarında geçen eski Yunan' da Venus gezegeninden bahsedilirken, "Tanrı" ifadesi nedeniyle, gözden düşüyor, Kordoba dışına sürülüyor, kitapları yakılıyor. Bu sebeble Arap dünyasında fazla kitabı -Arapça olarak- kalmıyor ve kendisiyle ilgili çok çalışma yapılmıyor ama Latinceye çevrilen kitapları Latin dünyasında uzun müddet felsefeye yön veriyor.Aynı şekilde Ibranice ye çevrilen kitapları da Musevi filozoflar tarafından inceleniyor.

Thomas Aquinas Ibni Rüst'ün kitaplarından çokça yararlanıyor ama bazı noktalarda ayrı düşüyorlar ve çokça da eleştiriyor.

Bir kısım düşünür Ibni Rüşt'ün yolunda gidiyor onlara Averoist deniyor.

Nereden bakarsak bakalım Orataçağ felsefesini derinden etkilemiş bir kişi.

Klise din dışı açıklamalardan -felsefeden- rahatsız oluyor. Tek doğru "dini" olmalı ve klise tarafından "ifade edilmeli"onlara göre. Ama Ibni Rüst 'e  ve diğer başka Islam düşünürlerine göre hakikat tekdir ama iki yoldan ulaşılabilir; biri insan aklı ve bilim yoluyla diğeri dini yolla.

Gördüğümüz gibi Dante nin bu eseri yazarken izlediği yola çok benziyor bu anlayış, Virgil felsefeyi ve insan aklını temsil ediyordu Beatrice ise dini “divine revelation” denen Allahın vahiy yoluyla peygamberler vasıtasıyla insanlara öğrettiği bilgileri. Dante bilmediği konuları bu yolculuk boyunca her iki rehberinden de sorup öğreniyor. Ama Virgil Hristiyan olmadığı pagan olduğu için, Cennet'e çıkamıyor; onun bilgisi, insan aklıyla sınırlı, bir yere kadar gidebiliyor.

Arısto' dan da, onun yöntemlerinden de, sıklıkla bahsediliyor eserde.

Aquinas, burada önce kendi hocası Albertus Magnus’u sonra Aziz Dominik (kendisinin bağlı olduğu Dominican rahiplerinin kurucusu) daha sonra Boethius (pagan felsefesiyle ilgili çalışmış olan bir düşünür); yukarıda gördüğümüz gibi en iyi idareci en akıllı adam olarak Hazreti Süleyman ve tanınmış Averroist' lerden biri olan Siger Brabant' ı tanıtıyor.

St.Dominic

Burada dünyadayken farklı görüşte olan düşünürler, özellikle Averroist olanlarla, ibni Rüst' ün görüşlerine karşı olanlar, yan yana ve "uyum" içerisindeler.

Cennet olduğu için, artık anlaşmazlıklar geride kalmış, anlaşma yolu bulunmuş.

İbni Rüst ise buraya alınmamış, (kendisi müslüman olduğu için,) Virgil,  Aristo ve diğer virtuous pagans dediği Hrıstıyanlık öncesi yaşamış büyük Yunan ve Latin bilim adamları, şair ve felsefecilerle beraber limbo da bulunuyor (Infeno 4' de görmüştük felsefe evinde.)

Kanto bu ışık halesinin şarkı söylemesi ve dansetmesiyle mutlu bir şekilde bitiyor.