Arkadaşlık, siyaset sürgün...

Dante, Beatrice’i, ilk defa her ikisi de dokuz yaşındayken, görüp seviyor. Vita Nova’ da yazdığına göre; 18 yaşına geldiklerinde bir gün tekrar karşılaşıyorlar ve Beatrice ona selam veriyor. Bu karşılaşma o kadar mutlu ediyor ki Dante’yi; adeta sarhoş oluyor. Eve gelip o mutlulukla, yatıp uyuduğunda kötü bir ruya görüyor

“Sanki odada bir bulut vardı, bulutun içinde büyük bir adam etrafa korku veren. Ama adam çok mutlu görünüyordu;  söylediklerinden çok azını anlayabildim "Ego dominus tuus" diyordu "Ben senin Tanrınım". Kollarında bir kadın vardı, çıplak ama üzerine kırmızı bir örtü örtülmüş; dikkatli bakınca bugün bana selam verme inceliğini gösteren hanım olduğunu anladım. Adamın elinde alevler içinde birşey vardı ve "Vide cor tuum" Kalbine bak dedi Sonra o hanımı uyandırdı; elinde tuttuğu alevler içindeki şeyi yedirdi.O da istekle yedi Adamın mutluluğu hüzne dönüştü; ağlamaya başladı. Hanımı yeniden kucağına aldı,göğe yükseldiler. Endişeyle uyandım....”

Bu rüya üzerine Dante, bir şiir yazar ve tanıdığı şairlere yollar. Rüyanın manasını tabir etmelerini ister. O anda kimse anlamaz ama Beatrice genç yaşta vefat edince rüyanın manası acı bir şekilde anlaşılmış olur.

Dante’nin yazdığı mektuba cevap verenler arasında şair Guido Cavalcanti de vardır. Bu mektuplaşma arkadaşlıklarının başlangıcı olur. Beatrice’ in 24 yaşında ölümü üzerine Dante Vita Nova (Yeni Hayat *Gençlik manasında) kitabını yazar ve Guido’ ya ithaf eder. Guido ya “En iyi arkadaşım” “my first friend” der.

Her ikisi de zeki ve çağının iyi tanınan entellektüelleri olan bu iki şaire, “ Floransa nın iki gözü” derler.Siyasi olayları görüp anlayabiliyor, iyi analiz edebiliyorlar. Aşktan, şiirden, felsefeden konuşuyorlar. Dante hem Guido hem diğer arkadaşları için bu arkadaşlığın hiç bozulmamasını dileyen şiirler yazar.

Guido asil bir aileden geliyor. Her ikiside Guelp taraftarı. Fakat sonraki yıllarda ayrı düşüyorlar.O zamanlarda gild denen meslek kuruluşları kuvvet kazanıyor siyasette ve  asil ailelerden gelenler yasaklanıyor. Guido bir göreve seçilemezken; Dante seçiliyor ve Guelp partisinin kendi içindeki hiziplerle “Siyah ve Beyaz” olarak ikiye ayrılmasının sonucunda ters düşüyorlar ve Dante görevdeyken bir kısım kişilerle beraber Guido Cavalcanti yi de sürgüne yolluyor.

Guido sürgünde sıtmaya yakalanıp 1300 yılında ölüyor.

Dante kendisi de diğer tarafın başa geçmesiyle 1302 de sürgüne yollanıyor ve sürgünde Komedya’ yı yazmaya başlıyor.

1300 yılı enteresan bir yıl Dante kurgusal olarak Komedya yı o tarihte başlatıyor. Onu sürgüne gönderen Papa o yılı jübile yılı  ilan etmiş bir çeşit haç vazifesi yaparcasına her yerden Hrıstıyanlar Roma ya geliyor. Dante kendisi de gitmiş.

Gene Roma ya elçi olarak gönderildiği bir seferden sonra geri dönememiş, “ dönersen seni idam ederiz” demişler yokluğunda yargılayıp mallarına el koymuşlar.

Bu kantoda bir evvelki nesli görüyoruz. Guido nun babası(Guelp partisinden) ve Floransa da Ghıbellinelierin lideri olan Farinata aynı tabutta yatmaktalar.

Bu iki karşıt görüşteki insan, Floransa da barışı sağlamak adına çocuklarını evlendirmişler. Guido, Farinata nın kızıyla evlenmiş. Fakat ayrılıklar devam etmiş.

O yıllarda Floransa çok zengin bir yer. Hem İmparator yanlıları Ghibellinelier, hem de Papa yanlıları Guelpler üstünlüğü sağlamak isityor.

Floransa genel olarak Papa’ yı tutuyor Dante’ nin ailesi de Guelp taraftarı ama sonradan Papayla ayrı düşüyor.

Siena ise Imparator taraftarı. Farinata, Siena’ lı Ghibellineler le birlik olup Floransa nın üzerine yürüyor. Galip geliyorlar. Sienalılar bütün Floransayı yakıp yıkmak istiyor Farinata mani oluyor önce Floransalıyım sonra Ghibelline diyor. Ama Guelp liderlerinin evleri yıkılıyor. Dante’nin ailesi de dahil olmak üzere iki defa Guelp liderler sürgüne gönderiliyor. Farinata şehrin lideri oluyor.

Bugün hala Sienalı taraftarlar maçta (Montaperti savaşını 1260 hatırlatmak için)  Floransalılara Montaperti diye bağırıyorlarmış.

Sonra başka bir savaşta Guelpler baskın gelince Dante nin ailesi geri dönüyor. (1266 Benevetto Savaşı)

Gerek Guido gerek Farinata  ve Guido’ nun babası tanrıtanımaz ve ahirete inanmayan kişiler olarak görülüyor.Bu kanto da “madem ahirete inanmıyorsunuz öbür dünyaya gittiğinizde zamanınızı tabutun içinde geçirin” denmiş bu kişilere. En başta Epikür ve onu takip edenler var.

“Ruhta beden gibi yok olacak ileriyi hesap gününü düşünmeye gerek yok” zannediyorlardı fakat öyle olmadı ruh herşeyin farkında.

Kanto’ nun başında Virgil’ le Dante nin konuştuğunu duyan Farinata, Dante’ ye seslenerek ,yanına gelmesini rica ediyor. Önce Dante korkuyor bu ruhtan ama Virgil “gidip konuşmasını; konuşurken de dikkatli olmasını” söylüyor.

Floransa aksanını tanıyan Farinata, önce Dante ye” kimlerden” olduğunu soruyor. Guelp’ li bir aileden geldiği öğrenince, “ biz onları iki defa sürdük” diyor gururla. Cehennem’ de olduğunu kabul etmezcesine, dimdik duruyor.

Dante “evet , bizi sürdünüz ama biz her iki sefer de geri dönmeyi bildik” diyor. “Halbuki siz bu sanatı öğrenemediniz” diye ilave ediyor. Farinata tarafları da sürülmüş bir daha geri gelememişler.

Bunun üzerine, Farinata Dante’ye “ elli aya kalmaz sende sürüleceksin bu sanatın ne kadar zor olduğunu anlayacaksın” diyor. Gelecekten haber veriyor. Gerçekten de Dante yaşamı boyunca bir daha Floransa’ ya dönememiş.

Fatinata’yla Dante nin konuşmasını kesen Cavalcanti, Dante’ nin etrafına bakınıp oğlunu arıyor. “Madem yüksek akılla buraya geldin; niye benim oğlum senin yanında değil?” diyor. Guido’ nun ismi “rehber “demek. Dante” burada benim rehberim bir başkası yalnız değilim, belki de bu rehberin beni görüreceği kişiyi veya yeri Guido sevmezdi saygı duymazdı” deyince,  Cavalcanti “niye geçmiş zamanla konuşuyorsun yoksa oğlum öldü mü?” diyor. Dante  bir an cevap veremeyince oğlu öldü zannediyor, ümitsizce tekrar kendini tabutun içine atıyor bir daha kalkmıyor.

Bu sahne hiç olmamış gibi, Farinata kaldığı yerde konuşmaya devam ediyor. Üçü de aynı memleketin insanı, aynı dili konuşuyorlar, ama birbirlerine sevgi ve saygıları yok sanki anlamıyorlar.

Cehennem’ de de olsa Farinata’nın derdi gene politika;  Floransa da ne olup bittiğini öğrenmek istiyor. Dante “nasıl olur siz bilmiyor musunuz?” deyince,  ruhların geleceği bildiklerini ama şimdiki zamanı bilemediklerini söylüyor.

Hayattayken geleceğe önem vermiyorlardı,” bu yaptığımız işlerin sonu ne olacak, yarın nasıl hesap veririz?” demiyorlardı; hep o günle meşguldüler, hırsları herşeyi geçmişti, şimdi de ceza olarak dünya da o anda ne olup bittiğini bilemiyorlar. Geleceği görüyorlar  ama gelecek yakınlaşınca hafızaları siliniyor. “Aklımız bir işe yaramaz gelecek yakınlaşınca “ diyor Farinata.

Kanto nun sonunda Dante Farinata’ ya “yanında yatana söyle oğlu ölmedi” diyor.

Bu formülle (Guido da  inferno nun başlangış tarihi 1300 de aynı yıl ölmüş ama Inferno’ nun bu bölümünü yazarken henüz ölmedi diyerek)  arkadaşını Cehennem’e yollamaktan kurtulmuş oluyor.


Ayrıntılı bilgi için:
https://elif424.blogspot.com/2019/05/tarihi-kisiler-ve-olaylar.html 

Inferno 10
Çeviri ve Yorum: Elif Mat